امامزاده حمزة بن موسی کاظموقتی که به گوشه و کنار سرزمین عزیزمان ایران نگاه می‌کنیم در اکثر نقاط شاهد قُبة امامزاده‌ای هستیم که بیشتر آنها از ذریة پاک ائمه اثنی عشر و از خاندان پیامبر می‌باشند که در زمان خودشان به خاطر ظلم و ستم حکام غاصب از وطن اصلی خود کوچ کرده و به سرزمین دیگری رفتند و از آنجائی که ایرانیان از همان ابتدای مسلمان شدنشان به خاندان پیامبر و ائمه (علیهم‌السّلام) ارادت خاصی داشتند لذا اکثر این امامزادگان به ایران آمده و در ایران ساکن شدند و باز هم از ظلم و ستم حکام دست نشانده در امان نمانده و اغلب شهید شدند. یکی از این بزرگان که در ری مدفون است امام زاده حمزه هست ۱ - نسب امامزاده حمزهوی فرزند امام موسی کاظم (علیه‌السلام ) هفتمین امام شیعیان است که به احتمال زیاد در سال ۱۵۱ هجری قمری متولد شده و درحدود سالهای ۲۰۱ تا ۲۰۴ به شهادت رسیده و حدوداً ۵۳ سال عمر کرده هر چند در مورد تاریخ وفات و تولد آن حضرت بین مورخین اختلاف هست ولی این احتمال طرفداران بیشتری دارد. [۱]
فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، امامزادگان ری، ج۱، ص۳۳۶، مؤسسه فرهنگی انتشارات گرگان، چاپ اول، ۷۹، قم.
در مورد مادر امامزاده حمزه دو احتمال دارد یکی اینکه مادرش‌ام ولد (کنیزی) بوده که امام بعد از خرید آن کنیز با او ازدواج می‌کند. احتمال دیگر اینکه مادرش زنی بنام‌ام احمد بود و بنابراین با امامزاده احمد شاه چراغ که در شیراز، مقبره دارد از یک مادر بودند [۳]
فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، امامزادگان ری، ج۱، ص۳۳۴، مؤسسه فرهنگی انتشارات گرگان، چاپ اول، ۷۹، قم.
که این زن خانمی‌محترم و مورد توجه امام موسی کاظم (علیه‌السلام) بود۲ - دلیل مهاجرت به ایراندر رابطه با هدف آمدن امامزاده حمزه به ایران نیز نظریه‌های مختلفی بیان شده که در مجموع اشاره به این دارد که وقتی امام رضا توسط مامون از مدینه به ایران انتقال داده شد و ولایت عهدی ظاهری را پذیرفت لذا برادران و عموزادگان حضرت به ایران سفر کردند این در صورتی است که قبل از شهادت امام رضا به ایران آمده باشند. [۴]
فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، امامزادگان ری، ج۱، ص۳۶۳، مؤسسه فرهنگی انتشارات گرگان، چاپ اول، ۷۹، قم.
اما اگر بعد از شهادت امام رضا به ایران آمده باشند به خاطر فشار حکومت غاصب مامون بوده که بیشتر امامزادگان از وطن خود کوچ کردند و چون ایرانیان هم از همان ابتدا دوستدار خاندان پیامبر و سادات بودند لذا این امامزاده‌ها به ایران هجرت نموده و به تبلیغ و ارشاد مردم ایران می‌پرداختند.گفته شده که وقتی کاروانی که امامزاده حمزه و برادرش احمد (شاه چراغ) هم در آن بوده به نزدیکی شیراز رسیدند از طرف قتلغ خان که یکی از امرای مامون بوده مورد حمله قرار گرفته که در این هجوم شاه چراغ شهید شده و امامزاده حمزه مجروح می‌شود و مخفیانه خودش را به ری رسانده و با همان زخم در ری به شهادت می‌رسد. [۵]
فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، امامزادگان ری، ج۱، ۳۳۸ - ۳۵۰، مؤسسه فرهنگی انتشارات گرگان، چاپ اول، ۷۹، قم.
۳ - مقام امامزاده حمزهدر مورد امامزاده حمزه و مقام منزلت او گفته شده که حضرت عبدالعظیم حسنی وقتی که در ری بوده به زیارت آن حضرت می‌رفته و دوستداران اهلبیت را نیز به زیارت آن حضرت دعوت می‌کرد و می‌فرمود: «این قبر بهترین مرد از فرزندان موسی بن جعفر است که من زیارت می‌کنم. [۶]
فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، امامزادگان ری، ج۱، ۳۳۸ - ۳۵۰، مؤسسه فرهنگی انتشارات گرگان، چاپ اول، ۷۹، قم.
امامزاده حمزه مردی عالم و فاضل، متقی و محدث بوده و گفته شده که سه پسر داشته بنامهای حمزة بن حمزه، قاسم بن حمزه و علی بن حمزه. امامزاده طاهر: باید گفت که متاسفانه در رابطه بیشتر امامزاده‌ها که با چند واسطه به ائمه (علیهم‌السّلام) می‌رسند در منابع تاریخی اطلاعات دقیق و بیشتری نیامده و این امر یا بخاطر زندگی مخفی آن بزرگان بوده که بر اثر اختناق حکومت جور امویان و عباسیان صورت می‌گرفته. امامزاده طاهر هم از این قاعده بیرون نیست زیرا که در مورد آن حضرت نیز به اطلاعات‌اندکی در منابع بر می‌خوریم. امامزاده طاهر که نام اصلیش عبدالله است از نوادگان امام زین العابدین (علیه‌السلام ) و با هشت واسطه به آن حضرت می‌رسد یعنی طاهر پسر محمد پسر محمد پسر حسن پسر حسین پسر عیسی پسر یحیی پسر حسین پسر زید پسر امام زین العابدین می‌باشد [۷]
محمد شریف رازی، اختران فروزان ری و طهران، انتشارات مکتبة الزهرا، ص۵۳۰.
که باین صورت نام پدرش محمد بوده و نام مادرش زینب که به جعفریه مشهور بوده. [۸]
اردستانی، احمد صادق، زندگانی حضرت عبدالعظیم، ص۱۴۵، انتشارات حافظ، چاپ اول، ۶۸.
امام زاده طاهر از جمله علمای اوایل قرن چهارم هجری قمری بوده و در شهر ری دارای وجهه و شخصیت تامی‌بوده و معمولاً مردم برای رفع مشکلات اجتماعی به این حضرت مراجعه می‌کردند و او سیدی بزرگوار و جلیل القدر بود و دارای کرامت می‌باشد. از کیفیت و دلایل هجرت امام زاده طاهر و نحوه زندگی و اولاد و خصوصیات دیگر وی متاسفانه مدرکی در دست نیست ولی احتمال دارد که در نیمه نخست قرن چهارم هجری با پدر بزرگوارش یعنی محمد که ملقب به مبرقع به ری هجرت کرده و در آنجا ساکن گشته. [۹]
اردستانی، احمد صادق، زندگانی حضرت عبدالعظیم، ص۱۴۰، انتشارات حافظ، چاپ اول، ۶۸
۴ - پانویس
۵ - منبعسایتاندیشه قم، برگرفته از مقاله «امام زاده حمزه و امام زاده طاهر (ع)» تاریخ بازیابی ۹۵/۰۴/۵ |